Kamis, 29 September 2011

Sejarah Gereja HKBP Pakpahan


SEJARAH HKBP PAKPAHAN
Bagian    I
LUAT PANGARIBUAN DITINGKI HASIPELEBEGUON
( Haholomon )

Luat pangribuan nunga boi dohonon naung mananda Debata; ditingi siulaoon, paradaton dohot diangka ulaon na marragam-ragam, ai nunga diulahon nasida dibagasan ruhut ni Hakristenon. Alai.. molo manaili hita tu tingki  na jolo anforang so Kristen dope pangisi ni Luat i, tung mansai dao situtu molo pinartimbanghon tu pangalaho sinuaeng on; ai ndada Debata na asintong i disomba naida ala so ditanda dope. Babi silambion do dipatupa nasida laho manomba begu ( sumangot) ni ompu na mian jala mangan di ragaraga manang diberne berne, ima na ginoaran mamele sumangot ni ompu ( parsumangotan).
Dungi muse mamelehon horbo sitingko tanduk siopat pusoran laho manomba ompu parsadaan, babi silimbat tu ompu pahidua, lombu tumbur tu ompu pahitolu. Margondang nasida laho pasahthon i, ima muse na ginoaran manomba parsumangotan na gabe sombaon muse.
Debanari manomba nai Harrarhurape na mian ditoruan ni batang  aek, asa harrar na so gabeak. Nai buntu malela na mian ditonga tonga ni batang aek panagidoan barita gabe, barita horas, asa buntul barita nasida dohot Nai Pinggan matio na mian di  julu, pangidoan asa tio parnidaan dohot pangomoan ro; dipele ma angka i dohot manuk na bontar, itak sigurguron, napuran na hombang, i ma na ginoaran mamele boru na mora.
Adong muse na patupa Pangulubalang, asa i bahenonna ula ula laho mangago musu manang alo. Adong dope na mangapus hoda na birong manomba batara guru, mangapus hoda na bara mangoloi Soripada, hoda sisandang dera; ia sumomba mangalabulan, laho mangido hagabeon dohot hamamalum ni sahit. Dipaganjang datu ma tonggo-tonggona, asa tung porsea na niulpukna diangka pangidoanna be, i ma na nidok ni halak na jolo manomba Debata na tolu.
Tung mansai lilu do nasida, gabe soadong be hadameon, holonh ni roha, susa situtu dibahen begu ( dibolis) i nasida. Jotjot tubu hamusuon di luat i, huta tu huta, luat maralohon luat, songoni ma najolo marmusu marga Harianja tu marga Pakpahan, Pakpahan  tu marga Gultom.
Apala hasusaan na binahen ni Bonjo ( parangan ni Tuanku Ra na sian Ressimen Padang julu) ma na dumangol niahap nasida, ai ditahan najolo pangisi ni luat i manaban duduk sinamot ni pangaribua sahat muse tu silindung dungi laho ma dompak Bakkara. Salpui i ma ro isi ni sipirok na pabonjo-bonjo dirina laho mambuati barang na teba binahen ni bonjo. Dangolnai; tarsingot roha na masa tu halak Israel na jolo, di parhansitannasida na binahen ni halak Midian di tingki ni Panguhum Gideon ( panguhum 6-8).
Laos songoni do pardangolan  ni pangisi ni luat i nang di pandaraman. Molo masa hasusaan sirara manang ambolas tu hauma, ba, tu begu ma i dialu-aluhon nasida. Tuani ma ditatap Tuhanta nasida, ndang dipasombu mago boti; ai na ro do Anak ni jolma i mangulului jala paluahon na mago ( luk19:10).


Bagian  II
PANGALULUION NI TUHAN JESUS TU NASIDA
Songon na tarsurat di Luk 19:10 do toho dibaen tuhan Jesus mangalului pangisi  ni luat pangaribuan na lilu i na jolo, disuru ma naposoNa Tuan Pandita Van Asselt apala na parjolo mangegabati luat i.
Adong najolo saripe marga Pakpahan parripe ni marga sitompul di Pahae, dipajujujuju ma ibana marjuji; ala talu ibana, ima dalan dibahen nasida laho manggadis ibana. Ndang pola sadia lelen muse, ro ma sahalak marga sitompul sian Pahae tu Pangaribuan marjuji, talu ma i; laos i ma dalan dibahen isi ni Pangaribuan manggadis ibana 13 ringgit huhut songon na manudolhon pambahen ni marga sitompul na tu parripena marga pakpahan najolo i.
Alani i ma umbahen borhat raja ni pahae tu pangaribuan laho pasaehon i. Laos ditingki i do ro tuan Van Asselt tu Pangaribuan. Marsipaingotan ma Tuan i huhut disi manjamita i nasida asa mananda tu Tuhan Jesus.
Alai ndang dijalo isi ni pangaribuan Barita na Uli i, gari jumonok ndang olo;ai mabiar do na jolo nasida halak na bontar, tarlobilobi angka boruboru dohot dakdanak. Hirahira taon 1863 ma i. Udut tu si ro do tuan Nommensen hirahira taon 1864 mamolus sian pangaribuan laho tu rura Silindung, diapoi tuan i ma nasida asa ditadinghon haholomon laho tu hatiuron; i pe ndang dijanghon pangisi ni luat i. Dung i muse Tuan Bets dohot Tuan Klammer, ro sia silindung mamolus Pangaribuan laho tu Angkola di taon 1866, i pe  marsipaingot do di pangaribuan; alai tong do so dijalo nasida jamita ni Tuan Pandita i.
Lan dope angka Tuan Pandita naung mamolus luat i laho mangapoi nasida songon tuan Schreiber rap dohot Tuan Schiits di taon 1869; tong do laos so dijanghon nasida hata hangoluan i. Alani i do umbahen na tumading . Pangaribuan on bongot tu harajaon ni Debata sian Sipahutar dohot silindung; loja nasida, ai lomoan do rohanasida  mangoloi hata ni begu (sibolis) sian Hata ni Tuhanta i.
Alai nang pe songoni, songon naung itaboto, marragamragam do dalan ni Debata laho manogunogu jolma i; ai dung ro najolo Company tu luat i. Jala dung diida nasida di luat na humaliang songon sipahutar rupani nasa naung masuk gabe Kristen, hape tartinggal ia nasida. Ima alana umbahen na balik muse, gabe nasida mangido masuk asa Kristen. Ndang olo nasida manjalo Pandita ia so Pandita na bontar ro tu nasida. Dipangido nasida do asa ro Tuan Nommensen dohot angka  Pandita naung tinulak nasida hian. Ndang olo Tuan Nommensen nang kongsi na di Barmen mangoloi pangidoan i, ima alana umbahen na leleng nasida songon tandiang na hapuloan.
Di ujung na, olo ma nasid manjalo nang so pandita na bontar; laho ma nasida    ( angka raja) manopot Tuan Heinstein na di Sipahutar mangido, i ma Op Balige Harianja, si salomo goarna tardidi, si Nikodemus Pakpahan rap dohot debanari dongannasida.
Dioloi Tuan Heinstein do pangidoannasida i; dilehon ma tu nasida sada guru, ima Gr Paulus Lumbantobing taon 1884. Nian naung adong do sahalak isi ni pangaribuan, si Pangkobari, si Nicodemus gorna tardidi na sai laho ganup ari Minggu tu sipahutar.
Ala soadong dope gareja gabe disopo ni Op Baliga ma jolo nasida marpungu lelengna 1 taon. Hurang do ringgas nasida na marguru i, alanii dijou Tuan Heinstein ma muse guru singkat ni Gr Paulus Lumbantobing, ima Gr Ernist Pasaribu ( na gabe pandita muse tu harianja). La humehe ma antong parpunguan i, ro ma dohot sian Pakpahan: Op. Soaduduhon ( Alexander Pakpahan goarna tardidi) dohot A. Tojal ( Adam Pakpahan goarna tardidi) dohot debanari dongannasida marguru tu Harianja, lam tu gandana ma parguru di Harianja; di pajongjong nasida ma gareja parpunguannasida.
Asa di Harianja do parjolo ojak na margoar Huria na parjolo di Pangaribuan. Alai lam leleng muse, lam tu galena do parpunguan di Harianja, gabe hurang ringkot isi ni Pakpahan laho tu Harianja, gabe dipungka nasida ma marpungu di Pakpahan dung salpu haruar minggu sian harianja di sopo ni A. Ni Parau ( si Israel Pakpahan) laos niuluhon ni guru na sian Harianja, ima parmulaan ni huria di Pakpahan taon 1886.
BAB  III
BARITA NI HURIA PAKPAHAN
SIAN MULANA  SAHAT TU NUAENG

1.Na  masa diholangholang ni taon 1886 – 1904
Lam tu dengganna do parpunguan na di Pakpahan; alanii didasdas tuan Heinstein ma nasida pajongjong gereja i, alai pilit do inganan na tinontuhon ni Tuan Nommensen; mardomu  huhut ala hurang diantusi nasida pajongjong bagas sisongoni, marumpak do andorang so sidung ditarup. Didok nasida do nian, asa ulahononna pajongjongkon di na asing; alai ndang dioloi tuan i be; alana diida tuan i huhut gait ni rohanasida, nda dung pe dioloi nasida na ingkon gararonnasida harugian ni tuan i molo so saut asa dioloi tuan i pangidoannasida. Jadi saut ma dipajongjong nasida, apala di tano na tinunjang ni tuan Nommensen gareja na  metmet.
Hot dope di tingkii maringanan di Harianja guru i, laos siani do borhat laho manguluhon parpunguan tu Pakpahan songon na somal, dung sun dipauli nasida gareja i, ditonahon tuan i ma angka raja ni pangaribuan tu silindung asa mardos ni roha nasida, ala naeng lehonon ni tuan i tu nasida sada pandita batak siojakhononna di tongatonga nian, alai manjua ma raja na sian pakpahan dohot batu na dua ala ni dao ni hutanasida  be, pola do balga be soaranasida ujui dohot tuan johansen; mulak nasida tu hutanasida be nang pe so marujung sihataannasida. Ndang sadia leleng disuru tuan i ma Pdt Kilian Lumbantobing tu Pakpahan, tu gereja naung sun i ( 1891).
Dung sahat pandita i, arga 3 borngin, ro  tuan Kessel sian silindung paojakhon  pandita i laos di Pakpahan. Laos ditingki i ma dihindat giringgiring dohot bagas ni guru na sian Harianja tu Pakpahan; alai anggo gareja i di tongatonga ma dibahen ala  balga ungutungutnasida tu tuan i. Bungkas ma dohot Gr. Elias Siregar tu Tarutung. Ia Harianja dohot Gultom, tongtong do nian sonang so tu nasida pandita i, gabe saut ma bungkas pandita i tu tongatonga di taon 1893, laos ditingki i ma haroro ni Gr Elias Pandiangan tu Pakpahan, alai lam tu moruna do anggo parguru ditingikii, ala sai marbalagei huhut angka raja ni luat i; nunga olo antong guru marbada, rajana mangampini raja ni donganna. Marnida i Tuan i dipaunsat ma Gr Elias Pandiangan tu Lobu Hole, ro ma singkatna, ima Gr Kenan Hutagalung di ari 4 Januari 1894.
Andorang ditongan dalan dope guru i ro sian silindung, nunga pajumpang dua halak sinuru ni Pakpahan mambuan surat na binahen nasida rap dohot Gr Elias Pandiangan na mandok na so olo nasida manjalo guru na ro i. Ndang dioloi guru i panulaknasida i, saut do munsat Gr. Elias Pandiangan di ari 8 Januari 1894. Mansai otik nama parminggu didapot Gr Kenan Hutagalung, gumodangann do na manulak ibana sian na manjanghon, pola do adong na so mangalehon anakna marguru tu ibana, tagonan do tu lobu hole ditaruhon, ndang adong na binoto nii ninna nasida. Maposo hu, huhut angka ninna nasida be. Ndang mandele guru i, nang pe songoni pambahenannasida tu ibana; digogo do mangajari, lumobi na manulak ibana. Gabe longan ma roha ni si pangaloi, disolsoli be ma angka hata dohot pambahenannasida na so ture i,  gabe lam rarat ma hata i,, lam tu toropna do angka na tardidi; tole huhut marroan deba sian Lumban sormin. Lam tu holong na ma rohanasida tu gurui. Dipauli nasida ma bagas ni guru i na ummbalga mangganti bagas ni guru na metmet hian. Ndang holan i dope; martahi ma nasida rap dohot guru i pabalgahon gareja, ala nunga lam so siat parminggu di gareja. Saut ma dipajongjong gareja na umbalga sian gareja na parjolo i taon 1895, laos sidung mai di bona ni taon 1896 mar palaspalas.
Marnidai, lam torang ma diroha ni Tuan Ephorus Nommensen, Tuan Schiits dohot angka Tuan Pandita, ingkon pandita na bontar na ma na dumenggan maringanan di Pangaribuan ni radotan ni Tuan Kessel nasailaon. Marrapot ma angka tuan Pandita di Hutabarat; saut ma ro Tuan ro tuan MEIS maringanan di Pangaribuan di ari 15 Mei 1986. Mansai las situtu do roha ni Pangaribuan manjanghon haroro ni tuan i. Ala soadong dope bagas inganannasida, di jabu ni St. Bileam Pakpahan na di lambung onan i ma jolo tuan i maringanan. Alai tingki mangojakhon pargodungan i, tubu do parsalisihan: Gogo situtu raja Ihutan Alexander Pakpahan mandok asa di pakpahan, suang songoni raja ihutan Constaniyn Gultom asa ditongatonga bahenon pargodungan i. Alanii ro ma tuan Johansen, tuan Kessel, dohot tuan Metsler tu pangaribuan dibulan Juli laho pasidunghon parsalisihan i; Gabe saut ma diharbangan ni Lumban Tanjung, mardomu ala magogothu do inganan na pinillit na parjolo i. Asa i ma parmulaan ni Godung Pakpahan ( Juli 1896).
Marmurukmuruk ma anggo raja ihutan Constantya gultom  ala so saut pangidoanna, dung pe talu raja i dibahen haholongon na sian Tuhan i; ujungna maraleale ma nasida dung salu 3 taon; masiebatan ma muse nasida.
Angka on ma huria na sahat tu tuan i di harorona:
1.     Huria Pakpahan ( Sabungan )
2.     Huria gultom   ( Pagaran)
3.     Huria Batu na dua ( Pagaran)
4.     Huria Padang siandomang  ( Pagaran)

Tangkas do pamasumasuon ni Debata di ulaon ni angka naposNa i na borhat sian pakpahan laho pararathon barita nauli tu anka huta nahumaliang. Tutu godang do tubu angka parungkilon ditaon, songon parbadaan na dipangorian di taon 1899; alai nang pe songoni lam tu raratna do Baritana Uli i jala lam martubuan do angka huria songon parbue ni barita naulii ima:  Huria Parsorminan, Najumambe, Aeknauli, Sigotom dohot Loguboti ima haoojakna di taon 1899. Ia huria aek nauli dohot Sigotom naung ojak hian do andorang so taon 1899 di Ressort na asing.
Mansai dokdok do roha ni huria na 3 na parpudi ginoaran masuk tu Pangaribuan; ala mabiar gabe gomgoman ni raja sian pangaribuan; dung ditaon 1900 asa hantus masuk huria na 3 i tu pangaribuan. Diangka taontaon na mangihut lam martambatamba do angka huria ima:
1.     Taon 1902  Huria Sibatunanggar
2.     Taon 1903  huria panjaitan
3.     02 April 1904  Huria Pansur na tolu
4.     05 April 1904 Huria Parlombuan
5.     5 April 1904 Huria Batumanumpak
6.     Mei 1904 Huria parsorminan.
Godang huhut parlabaan diluat i, ala lam godang huria na pinaojak; ai denggan ma dalan na padomuon huta tu huta siboluson ni angka siparjamita.  Dihalashon huria i do tongtong diharoro ni Tuan Ephorus Nommensen di ari 10 -13 juli 1904 tu Pangaribuan, na manarihon pandita Batak tu luat i, ima Pd. Karl Hutabarat na saut ro di bulan Nopember 1904. Laos diharoro ni tuan Ephorus i do dituhor hian bagas ni pandita, ima bagas ni Jamarbulung Pakpahan mararga Rp 74,50, suang songoni diparmulak ni Tuan i tu Sipahutar, tung gok do gareja Aek nauli  na ro manangihon jamita ni tuan i.
2. Na masa diholang-holang ni taon 1905 – 1914
            Ia Tuan Meis hurang hipas do pamatangna di Pangaribuan; Jadi ro ma tuan meisel mangganti tuan i di ari 8 Desember 1904. Ndang mamintor borhat Tuan i di haroro ni tuan Maisel tu pangaribuan; dung pe hirahira 2 bulan nari. Di ari 7  saut ma Tuan i bungkas tu Janji matogu, tung torop do ruas ni huria na pataruhon nasida diparborhatonna i. Angka natuatua, guru dohot anak singkola, pola sahat tu sipahutar dipataru, siala holong ni rohanasida di Tuan i.
Dung Tuan Maisel mangula di Pangaribuan, torop do huria pagaran na tamba:
1.     Pebruari 1905 Ojak huria Aek Tangga
2.     Pebruari 1905 Ojak huria Garoga
3.     1905 Ojak huria Ramba siala
4.     Juni 1905 Ojak huria Hadataran
5.     Juni 1905 Ojak huria Sirumambe
6.     Desember 1905 ojak huria Pansurnatolu
7.     Desember 1905 Ojak huria Pangorian.
Alai nang pe songon i godang ni huria na tamba, parungkilon pe masa do ditingkii, ima haliluon na masa diangka ruas ni huria, margondang memele begu, Raja Pandua di Sigotom margondang ala ni sahitna, Najumambe margondang mangido parhorason dohot hagabeon tu sumangot ni ompuna, angkup nii dope padang siandomang. Batu na dua, tongatonga dohot lumban Sormin. Hira songon rimas ni Debata hinilala na masa tu nasida ditingkii, i ma hamamasa ni bondil tu pinahan, torop marmatean angka pinahan: babi, lombu dohot horbo, nang jolma lan do angka na marsahit laos mate angka na manganhon juhut ni pinahan na bondilon i.
Tuan i ma laos ditaon i tarida panolsolionna be, ai tarida do i ditingki pesta mission nadi bulan Oktober 1905 di Pakphan. Toropan marroan sian huria na asing tu pesta i, parsarune sian hutagalung silindung ro do ditingkii. Ala so siat be gareja, gabe dialaman na ma marpungu. Pandapotan ni pesta i pe denggan do; ai adong do pungu F.76,76 ½. Ima pesta mission na parjolo di pangaribuan. Di taon 1906 martambatamba do anak singkoladi pakpahan; alanii ditambai ma nang guru tu huria i, songoni muse dohot bagas ni guru dipauli nasida do.
Tung dihalashon roha do parbungaran ni ulaon ni Tuan i, na hona pasupasu di hatatamba ni angka huria pagaran di na sataon on:
1.     Maret 1906 Ojak huria Sibingke
2.     1906 Huria Parsosoran
3.     Pebruari 1906 Ojak huria sibalanga
4.     Maret 1906 Ojak huria Garoga julu
5.     Juni 1906 Ojak huria Lumban Sinaga.
Laos ditaon on do haroro ni Pd. Jonas siregartu pangaribuan, ala naung bungkas Pd. Karl Hutabarat. Ditaon on pe masa do siarsakhononhon di pangaribuan, ima hamamasa sahit Bajaure tu dakdanak na pola torop mate dohot bondil tu pinahan songon na masa diangka taontaon na salpu i, gabe dicap pamarenta ma pinahan na hona sahit i, laos diorai huhut asa unang dipangan halak juhud ni pinahan na bondilon i. Sai songon i ma na masa marsorinsorin ditonga tonga ni huria i; sipata lasniroha, ro muse manuoluk nang arsak ni roha/hasusaan. Alai nang pe songoni, anggo panandaon tu Debata na sintong i lam martamba do dohot dihatotogu ni haporseaon ni ruas ni huria i. Ringgas angka huria, lam sada tahi ni ganup laho pajongjonghon gareja.
Dipabalga Huria Pakpahan ma Gareja i marpalas-palas tolu; diujungna gabe si lima palas-palas, im gareja na siningkatan ni gareja na imbaru sinuaeng on. Asa tung ronson do anggo ulaon ni tuan i di taon 1907 rap dohot angka guru  di huria i, suang songoni do nang dihuria pagaran. Dibulan Oktober 1907 dipamasa do pesta mission di Garoga; las roha di pesta i na pola mandapothon F. 71 ( Missiion na parjolo di Habinsaran ). Hinorhon ni godang ni siulaon ditingki i ro ma Pd. Kleopas Lumbatobing  tu pangaribuan, ojak di Pakpahan di ujung ni taon 1907, rap mangula ma nasida dohot tuan i mandasdas angka huria paujunghon angka angka ulaon di huria, sipata rap, sipata pulik be haboborhatnasida.
Umbege barita lasniroha i, ro ma Tuan Nommensen sian Silindung mangebati pangaribuan dung diida tuan i hinadenggan ni ulaon na disi. Marlasniroha situtu ma tuan i, diparbagabaga ma mangalehon 7 guru na haruar sian seminare, saut do dilehon dung tammat, dung salpui martahi ma tuan i rap dohot debta donganna  padomuhon huria na di gultom tu Pakpahan. Diloha ma gareja dohot jabu ni guru padomuhon i tu pakpahan di ari 9  maret 1908 pola do 3 ari lelengna manarui, angka ruas, rap dohot angka anak singkola asa sun. Suang songoni parsingkolaan na di lumban sormin, saut do dipadomu tu pakpahan di bulan juni. Asa lam martamba-tamba ma anak singkola di Pakpahan di tingkii, baoa dohot boruboru.
Di bona ni taon 1909 masa do sahit na jorbut di Batu manumpak; godang do hona sahit i laos torop  do na mate. Tung porsuk do ditaon nasida; ai tu balian do dibahen angka na marsahhit. Ala ni tubu ma roha ni tuan i pajongjong Rumah Sakit pembantu, dibahen tuan i ma pangidoan tu panggomgomi. Mansai mura do ditolopi panggomgomi pangdoan i. Ala naung ro Controleur dohot tuan Doktor sian siborongborong mandulo angka na marsahit na jorbut i. Disagi tuan i ma angka parhau tu ganup raja siguguan ni natorop, jadi mansai hatop sai ulaon i. Saut ma jongjong rumah sakit i di bona ni taon 1910. Leleng do denggan pardalanan ni ni rumah sakit i, diuungna dipametmet muse gabe holan parubatan ( Poliklinik ) sambing. Nda dung pe di taon 1935 muse uju guru August Simanjuntak ( menteri Verpleger)mangaradoti ulaon disi, gabe mangulahi ma muse rumah sakit penolong. Tung panumpak do dihilala Rumah sakit i tu parhuriaon; ai toropan menteri Verpleger na haruar sian Zendings Hospital do na mangula disi angka na holong roha diulaon pararathon Harajaon ni Debata.
Di taon 1911 ro do tuan Direktur Spieker mangebati pangaribuan, mansai ribur tingki diharoro ni tuan i; ala ni torop ni jolma holan angka ama nama siat di gereja pakpahan tingki marpungu, anggo angka ina dohot dakdanak di ruar nama. Ditingkii ma torop na mangalehon tumpak tu Harajan ni Debata, adong na mangalehon pinahan, hepeng ala ni las ni rohana be. Asa tung tarida do angka siulaon ni huria marparbuea jala dipasupasu Tuhanta di manang piga taon naung salpui. Alai so tung didok rohanta diula nasida i ditingki pandaraman na denggan manang di tingki na sonang. Songoni godang ni siulaonnasida na pature rumah sakit na balga i dohot gareja na uli saut do i diula nasida apala ditingkii hasusaan. Dia ma i ?
Di taon 1911 masa do hasusaan di luat i, ima sirara tu hauma, tung haleon situtu do panghorhonna, sihapor nama dipangan jolma, torop na laho tu luat na asing margalas, ndang dung dope ninna natuatua masa sisongoni parorna ala ni haleon. Alai nang pe songoni saut do marujung sude ulaon na dokdok i, sidung do Rumah Sakit, gareja marpalaspalas 3 sahat tu na marpalaspalas 5 diujungna.. Suang songoni do nang holong ni roha ni Debata, ai ala di taon 1912 i ma na godang situtu na tardidi pola 230 halak. Tutu anggo ditaon na mangihut tung tanda situtu do panghorhon ni haleon i; ai tarsongonsongon i ma pardalanan ni huria i, tar gale ditaon 1913 sahat tu taon 1914.

3. Na masa diholangholang ni taon 1915 – 1920.
Tung parungkilon bolon do na masa ditongatonga ni ha-kristenon mamungka sian taon 1915 pinatupa ni Sarikat Islam, mardomu (september)  1915 saut do dibaen komponi Demang dohot Assist. Demang mangarajai di tano  batak, suang songoni nang pabangkithon angka Hoofd Districk nang angka Kampunghoofd diangka inganan. Jadi ala nii ma umbahen so marhasonangan roha ni halak di tano batak tingkii, tung so tarasam be godang ni hepeng tu zegel laho mangido harajaon. Lam tingga ma ulaon huria ala ni angka i, ginoaran ma jolo deba sian angka parungkilon na niahap ni huria ditingkii.
1.     Tuan de Vries, Demang dohot Asst. na di tarutung na tumangkas patupa hasusaan ima patupa hasalaan ni angka kristen, diupai halak asa adong na manghatindakhon hasalaan ni Tuan Panditana, ( ai nunga umporlu harajaon ni Komponi asa hatigoran na sian Debata.
2.      Marragamragam parenta dibaen tu halak Kristen, marrodi ma angka sintua tu dalan sibolga, molo malua babina mamolus tu dalan didando F.250, molo so targararsa dibaen ma kerja paksa songon singkatna.
3.     Ditngtinghon ma, ndang boi halak mardenggan dijolo ni pandita so ingkon dijolo ni demang, jala molo adng parkaro sai talu do dibaen halak kristen, gabe godang maninggalhon tan pandita i, laho tu Sarikat  Islam.
4.     Molo adong angka rja na so mangoloi sangkap ni demang, dicabut besluit nasida,jala torop do angka raja na maradian pola martaontaon.
5.     Di taon 1916 dipapungu tuan Controleur angka raja manungkun  manang didia hasalaan ni Tuan Pandita Meisel, ima taringot tu na papungu eme guguan, durung-durung hepeng na tu pesta misson, gabe ditanda tangani angka raja i ima surat pernyataan i.
6.     Di habinsaran tubu do pargasipan, Tuan Cv. El Gez.Muller mandok: na oto do hamu dipaolooloi hamu tuan pandita, ndang adong Debata. Anggo ahu hodangkon do Debatangku, ai sai dipaudungusung do ahu manang tu dia laho.
7.     Adong di Purbatua na margoar Jagelong na manggoari dirina raja Mamunjung na dibulani raja Sisingamangaraja ibana tung na so jadi lupahonna ibana, jala ndang jadi oloanna tuan pandiga, jala didok: manang tarbuang pe ahu tung na so jadi ahu manggarar guguan tu  gareja, dibursihi ibana angka na marulaon na badia, jala naeng rumpakhononna gareja, jala diarahon ibana jolma lao mamele tu anak ni Sisingamangaraja mamboan hambing, ulu ni horbo dohot dahanon.Molo jumpa mangan horbo jagelong, ingkon adong doaborngin dung disambol dipasombu songoni peak, ipe asa dilapa.
Tutu ndang holan di pakpahan masa angka i; ala huria pakpahan do inganan ni tuan i. Borhat sian i laho paturehon angka huria, tung godang do panghorhon ni parungkilon i tu huria sabunganna.
Luluhon ahu ale Jahowa: ai marangalaho hadaulatonku do ahu, jala tu Jahowa do ahu marhaposan ndang mandele ahu ( Psalm 26:1) ido tangiang ni na marhaposan tu Debata mangido haluan sian musu. Ala na holong situtu rohana di Ahu jadi paluaongku ma ibana, patimbulonku ibana: ala tinandana i goarhu ( Psalm 91:14) i ma alus ni bagabaga ni Debata tu nasida, ala ni tangiangnai. Laos i do na dapot di halak Kristen di pangaribuan na sinusaan ni Serikat Islam na tinaringotan di ginjang. Di na sopanagaman bunkas ma tuan Controleur de Vries dohot ass demang ro ma gantina ass demang Renatus Hutabarat, na holong roha di hura ni  Tuhanta, marhusar ma alogo, hendur ma sude dongan sapartahian ni na bungkas i, maila ma angka raja na mangihuthon tahina, alai lumbang ma ia roha ni natorop.
Di bona ni taon 1917 mate ma tuan Muller dibunu par hudamdam di ulu Barus, jadi didok roha ni komponi, atik adong hehe hagunturon muse  di Tano Batak, gabe disuru ma torop sordadu tu pangaribuan na niuluhon ni kapten, jotjot do laho kaptein i tu habinsaran, ala dibege disi adong parugamo na asing na binahen ni jagelong dohot manggambejau. Ditangkup ma i jala dihurungkon tu tarutung, mabiar ma antong na mangihuthon ugamo i, pola adong sahalak di Sibaganding maningkot diseathon raut tu butuhana ala mabiar tu kaptein tu tarutung gabe sitarapan.
nunga ro panguhum mangalap ibana. Pajumpang ditongandalan ibana dohot guru na ingkon tarhurung sian di rohana. Hape gabe ibana do balik singkatna di hurungan i. Hinorhon nii, torop ma sina silom manopoti sala laos mulak gabe Kristen muse.
Nunga patar hagogoon ni Debata mangalengsehon musuna, angka na naeng manundati harajapn ni Tuhanta. Nang pe adong na gogo di portibion, gumogo do ibana. Apala sihamuliatehononhon di hagogoon ni Debata ima pmarhite haporseaon na dapot diruasNai, songon O. Paul na di Parinsoran naung matua situtu dagingna, nengel. Alai di na marsahit  ibana laho mate tung tinggil do parbinegeanna di na dihusiphon guru i tu ibana na mandok: Na manopoti dosana tu surgo do;alai na so manopoti tu api naroko ma i. Tu dia dipangido roham? Ninna guru i. Tu Surgo do ahu. Tu lambung ni Debata ninna Op. Paul.
On do tangiangna di na laho maate: ale Debata sesa ma dosangku, andorang sipelebegu ahu dohot dung kristen ahu, togu ma ahu tu lambungmu, tu Surg oi. Amen.
Di taon 1917, umpaltak ma idaon na lam tu majuna parhuriaon di Pangaribuan, laos disi ma haroro ni Pdt Kenan Hutabarat dohot Pd. Korneleus Lumbantobing tu pangaribuan ima dibulan Juni 1917. Laos ditingkii ma Pd Jonas Siregar bungkas sian Garogatu Batumanumpak, marbagi ma huria na di pangaribuan gae 4 Ressort.
1.     Ressort Garoga
Garoga, Sirumambe, Parsosoran Gonting Salak dohot Tapus ima siradotan ni Pdt. Kenan Hutabarat.
2.     Ressort Aek Tangga
Aek tangga, Parinsoran, Batu na Bolon, Padang Siadomang, Sibaganding,  ima siradotan ni Pd. Korneleus  Lumban Tobing
3.     Ressort Batu na Dua
Pakpahan, Batumanumpak, Batunadua, Rahutbosi, Pansur na Tolu siradotan ni Pd. Jonas Siregar
4.     Ressort Sigotom
Sigotom, Loguboti, Sibingke, Aek Nauli, Panjaitan siradotan ni Pd. Friedrik Hutabarat.
Marragam ragam do angka na masa ditongatonga ni angka huria dohot lasniroha; marsorinsorin  ma angka na masa i laho patoguhon roha ni ruas ni huria i, songon haroro ni Tuan Adj inpektur Van der Woude sian Tarutung di ari 4 April 1917 laho maningkir pasingkolaan tu Pangaribuan. Dengan do didok tuan i parsingkolaan na di Pakpahan; alai humurang do ianggo sibingke niuluhon ni guru Elias Silitonga. Laos di taon do haroro ni guru Tyranus Hasibuan marjamita tu Pangaribuan na ro sian sipiongot. Tung godang do panghorhon jamita ni guru i na patoranghon hasisintong ni ha-Kristenon: alai haliluon ni halak na so olo Kristen.
Ala bungkas Guru Friedrik Lumbantobing sian panjaitan gabe guru Luther Tambunan ma sian pakpahan ma gantina. Gogo do nian paniopi ni pakpahan di guru i, alai ala so dioloi tuan i, torop ma na tariluilu ruas ni huria diparbungkas ni guru i. Tuani ma laos ro gantina guru 2 halak: Gr. Enos Panggabean, Gr. Muda Panggabean laho patureturehon ulaon na  borat dihuria i.Dipajongjong do jabu ni pandita lam tu ringgas na ruas ni huria ro tu parjamitaan bodarina (evanggelisasi) pkl 7, jala tau ingoton dohot ulaon na denggan  na pinatupa ni ass. Demang Renatus  Hutabarat ulaon Parheheon.
Alai dibulan Pebruari  1918 bungkas ma Ass Renatus raja na burju i tu sidikalang marsak do torop raja dipangaribuan ala nii. Mardomu apala ditingki i ma margogo tuan Kobun naeng mabuat Dolok Saut gabe perkebunanna. Muruk do isi ni pangaribuan disi, pola disurbu nasida soposopo ni tuan Kobun i, alanii tarrimas ma tuan kobun. Dikirim ma surat tu tuan  Kontroleur Vander meer mohr mangaluhon nasida. Marsogotna i di ari 10 Januari ro ma Controleur rap dohot  dua  Brigade Soldadu. Dipapungu ma rajaraja ni pangaribuan, diasup nasida dohot hata na kasar.
Adong muse do na masa parungkilon dluat i ima parmoru ni gogo ni hauma hinorhon ni aek magodang di haroro ni udan na tarlobi sian bulan Agustus sahat tu Desember, na mardonganhon ambolas sirara dohot lombang pola do 2/3 ni emena na moru hinorhon ni hasusaan i. Jala masa do muse Babiat na manoroi pinahan arian dohot borngin. Mandapothon diujung ni taon, masa sahit na jorbut ( Influensa) pola do hirahira 90% na hona sahit i, jala adong 279 na mate binahen ni sahit i. Di hamamasa ni sahit i, godang do halak na lili, adong na manabari, mangan babi pangambat dohot horbo pangalotlot, gari sian pangula ni huria tahe nunga adong na dohot mambahentulbu manolat begu. Hinorhon ni angka hasusan ondeng, sumurut ma hamajuon ni parsingkolaan, ala so tuk be deba manggarar uang singkola, pola 11 halak guru na moru, ala so tuk be anak singkola ajarannasida, huhut lam arga angka situhoron, hape sigadison: haminjon, kopi ndang mararga.
Alai nang pe songoni, ianggo parhuriaon ndada pola sumurut, gariada lam tu tambana do ruas ni huria ala torop na ro sian sipelebegu dohot silom. Nunga adong nian di tingkii guru ni silom ( 1919) alai gabe mangido asa gabe sintua ibana, Torop ni Kristen na ro sian sipelebegu ditaon i 152 halak angkup ni parguru 201 halak nari muse. Songon on ma na dapot bilangan ni ruas ni Kristen di ari 31 Desember 1919:
                        Torop ni Ruas                      : 9706 halak
                        Torop ni Guru                     :      41 halak
                        Torop ni Sintua                   :     113 halak
Ima na niuluhon ni Pandita Batak dohot Tuan Pandita.
Anggo ditaon 1920 haliluon bolon do na masa di huria; ima siala pangunjungan na di hamamasa ni ari logo; godang sega angka suansuanan, sundat mangula ala soadong aek. Mamintor dipangke sibolis i ma angka sipelebegu padalan tahi laho manggondangi sombaon Ompu Raja Naboratan mangido Udan; dohot deba sian halak Kristen marguru tu parggondangan i. Siar ma ninna sombaon i tu A. Tongam didok ma: Dibagasan 4 ari on inkon ro udan. Salpu antong 3 ari dung i, ro ma udan na por situtu, marsuraksurak ma na deba di onan ( ala toho ari onan) mandok: Nunga talu Pandita, monang Sombaon ninna be. Hape,  dung salpui manangging ma muse logo ni ari 2 bulan, sega hamuma, rahar gadong, haminjon be so margota.
Alai nang pe songoni, anggo diangka huta na humaliang, torop dope na lilu, adong na mangongkal holi ni ompungna dohot ruhutruhut hasipelebeguon, adong na mangapus hoda, angka inan godang na siarsiaran. Laho do guru sian pakpahan paingothon, alai aha ma alusna!! Sai na muba do ha-Kristenon di hamu an...! sian silindung do bona ni ugamo, alai disi do halak tole margondangi dohot guru manontori, ninna. Tumorop dope na lilu siangka huta na humaliang sian pakpahan, ima angka huria pagaran; pola adong na palaho parsili, marmanuk di ampang mangido tubu ni anak dohot tubu ni boru na olo mangolu; adong na mangapus hambing puti huhut margondang mangido hagabeon, parhorason, hamoraon dohot harajaon. Sangap situtu ma di tingkii datu, sai dihatai halak ari-ari.
Alai nang pe songoni, na marngolu do Hata ni Debata... anggo ruas ni huria lam tu tambana do.tarida sian bilangan na dapot di ujung ni taon 1920, adong do 10098 torop ni ruas angkup ni 122 halak parguru. Sada nari na paslasroha, ima hepeng na pinapungu di na saton i adong hirahira F.3000.
Na metmet di mulana i, lam dipararat Ho do i,
ma harajaonMu
Lam ganda do bilangan ni
na pararathon hataMi bahen sangap di Goarmu

4.Na masa di holangholang ni taon 1921 – 1940
Anggo ditaon 1921 nunga lam tarida diangka ruas ni huria i panandaon di Debata: nunga lam dihaposi, na Debata do silehon ngolu dohot na sumarihon saluhutna di parngoluon on. Ai molo di ari 3 juli 1921 ditingki na sinoro ni porhas jabu ni Fridolin Harianja, tung apulapul do jamita ni tuan F. Kaiser tu na marhasusaan i “ ndada pola laho ho mangido pangurupion tu begu, alai tu Tuhanta do. Nunga adong idaon dideba ruas na marargahon kebudayaan ditingki hamamasa ni las ni roha dohot haroan na asing. Alai tutu do anggo panghorhonna, ala na tumorop dope na so mangantusi ugamo dohot lapatan ni Kebudayaan, gabe torop do tutu na tartuktuk hinorhonna. Songoni ma na dapot ditingki na manuhor sapasang ogung najolo Japinudun Sormin. Ala las ni roha do nian, jala dipatubegehon tu natorop, jala torop  na so mangantusi gabe gumodangan marpingkir jala mandok: Nunga boi margondangi, laos disi ma ro sibolis i laho manegai harajaon ni Tuhanta, dipangke do sada datu sian hasundutan na margoar si ISAK, dipajuju ibana angka jolma margondang mamele begu; torop ma antong na lilu laos mangoloi na nidokna..
Ditingkii Tuan F. Kaiser do na manguluhon huria di Pangaribuan, parjamita na koras do tuan i jala jotjot do tarbege poda sian tuan i. “ Agia sahalak Kristen asal ma pita, asa hapolinon ni ha-Kristenon apala dihalashon tuan i, torop ma na bali sian  huria.
Dia ari 9 Agustus 1924 marpesta perak do tuan i ala las niroha ni angka anak singkola sian parsorminan dibasabasa na nilehon ni debata tu tuan i, tung manortor do huhut mangendehon ende pujipujian di pesta i, ima na niuluhon ni Guru Melanthon Pakpahan Ala suhar i tu roha ni tuan i, gabe muruk ma ditingki pesta i. Tung hansit jala lungun do roha ni huria Pakpahan diparbungkas ni guru elkana Gultom di bulan Nopember 1927; ai tung denggan do panogunoguon ni guru i di huria pakpahan lumobi dipanogunoguon tu singkola, jala dohot do huria pagaran marsak diparbungkas ni guru i.
Tagamon tu mundurna huria? Ndaong. Ai sai diramoti Debata do huriana; ai ro  ma gantina Gr. Elkana siagian, sada guru na malo marmusik, mangajar ende dohot manogunogu singkola. Ala ni parmusikon ni guru i, tung mura do saut huria pakp sapaahan manuhor musik ( Sarune ) sapasang, molo masa pesta dihuria, dihuta, nunga tung mansai maruolol begeon soara ni sarune i; suang songoni anak singkola di hamajuon. Molo pinamanat anak singkola na pinatammat ni guru i di taon 1930, toropan do nuaeng na maju, ai tung na dungo do nasida dipangajarion.
Mardomu antong di tingkii tung lungun do roha ni jolma marhuria, ai molo adong na marsahit, na marsitaonon tung soadong do sian i na so  diapuli tuan Otto Marks, ima na mangganti tuan F.Kaiser jotjot do idaon tuan i pola manaon udan laho mangapuli angka na marsak, so pola marpayung manang marsipatu, ai ronson do ulaon ni Tuan i. Asa tung tarida do hinauli ni pangatur ni Tuhanta di huriaNa i, tung mansai radot do tuan Otto Marks arian dohot borngin so  marnaloja. Muruk do rohana mida parjuji, pola dohot hau inganan parjujian i dimuruhi tuan i gabe rahar muse hau i. Godang angka tanda halongangan hapapatar hagogoon ni Debata dipatupa tuan i.
Ditaon 1930 tung godang do parhusoran ni angka pangula ni huria di pangaribuan, di bona ni taon pansiun ma Pd Marthin Nasution, ro ma singkatna Pd Fridolin sihombing na baru haruar sian singkola pandita; alai holan sataon mangula nunga mamintor bungkas tu Sumatra Timur. Hinorhon ni angka na masa, ndan pintor ro singkat ni pandita i dung pe manang sadia leleng ro Pandita Ferdinan simorangkir manguduti ulaon i. Nang Gr. Elkana Siagian bungkas tu huta salem manguduti ulaonnasida, suang songoni Gr Rapot Gultom tu Barus; ro ma singkatna Gr Gersom Sormin sian Purbatua. Ala na hurang pangula ni huria, gabe mangulahi mangula guru Jeremias Pakpahan naung pensiun hian, angkup ni Gr Mahadi Pasaribu ro sian Padang Siandomang dohot Gr Elon Pakpahan naung mangajari hian di singkola huria na di pangaribuan, jala laos taon on do tarpillit  KAS BESTUR kas bestur na parjolo.
1.     Raja Kaleb Pakpahan
2.     Mgr. Elakan Sormin
3.     Op. Pinggan Harianja
4.     Mgr. Fidrik Pakpahan.
Di taon 1931 ro ma Gr. Agust simanjuntak sian Balige maningkati Gr. Amos Pakpahan naung leleng hian mangula di parubatan ( Poliklinik ) di pangaribuan, jala sibaso naung adong disi hian holan sataon nunga bungkas, ala malo do Gr August simanjuntak mangurupi ina  na mangintubu.
Dung ro Tuan C. Schreiber di taon 1933 na maningkati tuan Otto Marks na bungkas tu Sipoholon, rap mangula ma tuan i dohot angka kas bestur. Tung godang do dipaimbaru tingkii, jumlo dipasimpan bagas ni Pandita dohot Guru, dipajongjong 2 Paarsingkolaan na imbaru: sada tu kelas I –III na sadanari tu kelas IV – V. Tung uli do parsingkolaan i, tardok na ummuli do sian sandok Tapanuli Utara na margoarhon Singkola Zending.  Diparade ma huhut inganan na marsahit siat 30 halak di parubatan ( Hulpzieken ) Rumah sakit penolong di pangaribuan. Di Cet ma sude jabu dohot parsingkolaan dohot rumah sakit jala taratur ma idaon, jala tarlumobi dipauli muse Waterleiding na marmasin sandiri, asa tung hias do sude pargodungan pakpahan. Las do roha di rumah sakit i; ai tung denggan do pangkorhonna tu huria nang pe di tingki na parpudion di tangan ni Negara rumah sakit i. Sahamauliatehononhon do angka pangula na disi, ima:  August Simanjuntak, Mtr. Mangantar Silitonga, Mtr. Lodwig Gultom dohot Mtr. M. Sihombing, angka parhalado ditingkii, nang pe godang angka parungkilon ni Negara tng las do roha mamereng singkop do angka ubat disi.
Ala ni godang ni ulaon diangka pembangunan, ndang pola hinata be nang masa na masitihaman, ai lam balga siulaon, lam umbalga do sipingkiran; ai disada tingki pola do balga parsalisihan ni angka kas bestur dohot tuan i, ala dipangido angka kas bestur hatorangan ni pardabudabuan ni huria, hape diparadianhon tuan i ma sude nasida, disingkati ma muse angka na imbaru, haru pe songoni ndang pola adong hasusurut ni huria i; ai dame do muse  na dapot di hura i, dame na sian Debata marhite  pesta parolopolopon na masa ditingki i ( 1936) mamestahon naung tuk 50 taon huria i dung dipaojak Tuhanta.
4.Pesta Sere 1886 – 1936 HKBP Pakpahan
Tung ribur do Pesta i; ai sude do ro angka huria na humaliang tole muse pinatongam ni sarune naung adong di huria i, pinalo ni angka parsarune naung lam malo. Salpui disangkapi huria i ma naeng pajongjong Gareja na imbaru jala na ummuli; dipungka papungu guguan tu gareja di taon 1936, alai marisuang ala di taon 1940 tartangkup ma muse tuan Pandita ( Jerman) di porang portibi II, sundat ma ulaon i, ima alana umbahen na so torus denggan mardalan ulaon i.




5.Na masa di holang-holang ni taon 1941 – 1952
Mamungka sian taon 1941 sahat tu taon 1950 holan hasusaan do na masa; ai so mansohot dope porang di portibi dohot negara. Paraloan ni Bolanda tu Jerman dohot nippon, porang ni nippon, revolusi di Negara dung merdeka dohot agresi I dohot agresi II.
Di bona ni taon on ro do pandita Gustaf A. Harianja sian  sipiongot mangganti Pd. Ferdinand Simarangkir, tung ganggu do roha, ai tibu dung sahat pandita i mamintur tubu parungkilon tu huria, ima siala na sinuru ni Ass Demang P Manurung mangola parik nauli ni godung Pakpahan; tung mansai marsak pandita i mamingkirhon, ai nunga tung roa idaon dung maloha parik i, alanii ndang mansohot be pandita i laho mamparjuanghon, pola do sahat marurusan tu Resident Sibolga dohot tu Jakarta. Hinorhon ni Jorbut ni Paraloan i ( porang) tung mabiar situtudo angka kerkerat, ala biar ni nasida gabe toropan tertekan binahen ni Ass Demang. Tung hagogoon ni Debata do na margogoihon pandita i, huhut manjaga huriaNa. Lam satahi ma muse angka kerkerat dohot angka natuatua, diujungna monang ma hatigoran. Ai saut do muse dibagasan dame dipajongjong parik i, ala olo do Ass demang i manggarar harugian laho paturehon muse. Ditingki haroro ni Nippon tu luat on nang na maralohon batak Nias Zending, na niuluhon ni Tuan Karelse, dihabaranihon Pandita i do mampartahanhon arta ni huria, disoro angka bungku sian tuan i, dohot angka harotas, ulaula kantor, pola so martuhor harotas ressort saleleng panditai disi. Angkup nii dilehon deba tu kantor Pusat HKBP.
Diharoro ni Nippon taon 1942 tung dangol do ditaon huria; ai hira so bagas nabadia be gareja i dibahen, godang arta ni huria i naeng buatonna, jala naeng tembahonna panditai. Apala na humanccit partinaonan di huria i, ima ditingki paraloan ni negara tu bolanda, sude do pangisi ni huria i mangungsi maninggalhon bagasna be, alai anggo Pandita i dohot guru Theodrik  Pakpahan ( Guru Huria ) sai dihabaranihonnasida do modom di godung manjaga arta ni huria ujungna dipasimpan tu Parsorminan. Parirna i ndang hainganan be bagasniba, ndang tartopot be bagas na badia jala marpungu songon na somal, gabe di Tagahambing nama parmingguon dijabu ni Kepala Kampung Walter Pakpahan, ala so hasiatan gabe sahat ma tu alaman, dangolna i antong, pola do manang piga hali disi tardidi dohot manghatindakhon haporseaon.
Dung lam sobu paraloan na tu Bolanda i dipaksa tentara ma ingkon lohaan jabu dohot parsingkolaan, dihabaranihon pandita i dohot deba dongannasida manopot komandaan L. Malau mangido asa unang unang dohot  parsingkolaan i diloha. Hape naeng do tembahon ni Komandan i pandita i, tarlumobi ala so mamboan surat sian angka panjaga;alai diujungna denggan ma nasida manghatai, saut ma ndang pola diloha parsingkolaan i. Hape dipudi muse ro dope parenra sian wakilna ingkon lohaon sude bagas na dipargodungan, nang pe naung adong parundingan ni komandan i dohot bolanda di bulan Agustus sahat tu September. Ro ma angka ina ni huria i rap dohot pandita imarudur mangorai asa unang diloha; Hape ditangkup tentara i ma pandita i. Marnida i, tung sude do angka na torop mangihuthon, gabe dipalua ma pandia i. Hape di na so panagaman nunga ditangkup muse 12 halak sian pangisi ni huria on, ditangkup ma dohot pandita i ditingki patupa Pandidion di Batu na dua, diboan sude tu parsingkolaan na jonok tu onan  Gultom. Dibalbali ma nasida, sude mangangguhi,,,, pulik do anggo pandita i tu tombak tusam do diboan, disi ma ditunjang,  dilombuti, maraburan mudarnasida, ponggol do rusuknasida. Dung i diboan muse  nasida tu harangan lelengna 3 ½ bulan, saleleng na tartaban i nasida mabiar do sude ruas ni huria tu pakpahan ai jotjot do dipajoujou nasida jala diorai manghata-hata i sandok tung parir jala dangol do dihilala halak kristen na di pakpahan.
                        Ale dongan sai tangihon hata apulapul on
                        Sian Debata Amanta, na sun gogo i tongtong
                        Unang mabiar hamu, hudongani pe  hamu
Mulak ma sude na tartangkup i dibagasan hahipason, alai nang pe songoni paririna ditaon huria i, alai anggo haporseaon lam ganda do. Ditangihon Debata do angguk-angguk dohot tangiang ni huria. Salpu ma na dangol soluk ma las niroha, ditingki na gale i ma margogo huria i.
Ditaon 1946 nunga dipungka pajongjong Panitia Pembangunan Gereja Pakpahan na parjolo:
Ketua Umum           : Pdt. G.A. Harianja
Ketua Pelaksana     : TH. Pakpahan
Sekretaris                 : St. A Sihombing
Bendahara               : St. PH. Pakpahan
Gale do jolo mulana, lam tu dengganna pardalan ni panitia i muse. Ala pinda Ketua, dipabangkit ma muse parhalado na paduahon:
Ketua Pelaksana     : St. H. Pakpahan
Sekretaris                 : St. A. Sihombing
Bendahara               : Gr. K. Sormin.
Dohot torop dongan nasida  sian ganup marhutahuta, nunga lam tu lehetna pardalanan anggo tingkii. Ai ditaon na mangihut dibulan juli 1949 nunga marpungu hirahira 1000 belek angkup ni naung adong hian eme 57 belek labang 23 kg dohot hepeng  Rp. 1269,69, na pinapungu ditingki na parjolo i.  Las roha di na nilehon ni Debata pingkiran diangka pangula; beha ma bahenonnasida mangaramoti i ditingki hasusaan? Dipasalihon do eme  jolo gabe sinok ma antong.
Ditingki na parpudi muse diganti ma bendahara gabe KJ Pakpahan. Ditingki na marrapot huria i pasingkophon parhau, tung adong do sipingkiran apala tung maol situtu; adong deba mandok asa sian Dolok Saut buaton, ia soi sian habinsaran. Dipingkiri pandita ma tung mansai godang do harugian molo sian na dua i buaton parhau i, gabe didok nasida nasida ma asa sian hau harangan na jonok huta i masiparhau. Hape mamintor torop do na  manjua ala mabiar, ai tung mansai sunge do i ( op Raja na boratan ), ndang adong na barani tusi ninna be, ahu manjolohon ninna pandita i. Ndang adong na hantus dope rapot i, putusan ni rapot i mansai tung mabiar situtu ala so adong dope manang ise na barani na laho tusi. Ditogihon pandita i ma sahali St. Albinus Sihombing dohot St. Kasim Pakpahan tu tombak i; diujungna sada ma roha ni huria i pasauthon usul ni pandita i, saut ma laho sude nasida tu tombak sombaon na songe i songonon ma na masa disi.:
Borhat ma sude pangula, angka natuatua, ina, naposo bulung na maboan sarune dohot tukang hau, dung sahat jumolo nasida marende , martangiang na niuluhon ni pandita, dungi ditangke ma hau na balga i huhut diendehon musik na mansai gogo : “ Talu sibolis dibahen Tuhanta, nang hamatean nang dosa sudena, Sai dihalashon rohanta ma i pangoluonna do hita sude “
Ido pangarimpunan ni ende nasida sahat tu na marummpak tolu  hau i. Muli ma natorop i marlasniroha situtu. Bagasna i antong Hamoraon, Hapistaran, parbinotoan ni Debata! Na so hasigatan do angka uhumNa, jala naso habogason do angka dalanNa! Ai ise dung umboto roha ni Tuhan i, Ise manuturi Ibana? Rom 11:33 -34. I do tutu, sian najolo sai dipambibiari Debata halak laho tusi, diloas Sibolis marhuaso jolo disi, asa unang adong manang ise ma barani tusi,lao paodongodong angka hau i asa adong buaton ni naposona, ruasna na niasinanna i. Ai sian Ibana do saluhutna ro, marhitehite Ibana jala marhapatean tu Ibanado sasudena I. Di Ibana ma hasangapon salelenglelengna, Amen ( Rom 11,36 )
Dung singkop sude parhau i dipauli pande hau ditombak na maol dalanan i, parramba na potpot, maralitan angka suga ni badoar angka sapsap bire na ingkon bolusan, boha ma bahenon manaru i? Angka ama na gomogo manarui sian tombak sahat tu dalan balobung. Laho manait hau partunggul na balga i, jotjot do runsur hau i tu toru, adong do na marmara? Ndaong. Sai di dongani Debata do ruas ni huriaNa.
Nunga tung godang angka parhau sahat tu godung pakpahan; dietong natuatua dohot pande hau ma nunga sae tu gareja i, alai.... tung godang dope ditombak i. Dipahepeng ma na lobi i, manambai kas pembangunan ni gaeja i. Ima na masa ditingki gurilla i ditaon 1949. Marrapot ma huria laho mamungka ulaon i, nunga marujung rapot mambahen upa ni tukang Rp. 20.000, jala laos dipasahat angka ina do sian hasil ni rapotna 85 belek. Saut ma dipungka manjama hau i di ari 22 Januari 1951, dipeakhon batu ojahanna di ari 25 Pebruari jala dipalolo di ari 5 maret 1951. Di ari 2 April saut ma dibungka na buruk i, paima sidung ditarup, diruar ma jolo dipatupa parmingguon.
Ditingki pature gereja na imbaru, jotjot do tarsosak huria alani hepeng dohot balanjo ni tukang dohot angka na porlu dope, alai tama sihamauliatehononhon tu angka dongan na sai pajolohon hepengna, dohot so pola manjalo hepeng/ongkos ni motorna molo porlu tu huria.
Nunga taida godang ni siulaon na dokdok i di huria Pakpahan, tulus do saluhutna nang pe diulahon ditingki parungkilon situtu, alai nang pe songoni ianggo ulaon dihuria pagaran ndang pola adong na so denggan mardalan, saut do mardalan sude, sermon ni angka guru, parpunguan ni angka ina sa-ressort, angka siulaon na di 22 huria dohot ressort garoga 22 Huria lelengna 1 ½ taon.
Di bona ni taon 1952 i ma di ari 4 April 1952 bunglas ma pdt. Gustaf.A. Harianja tu pearaja, ala nasida do praeses silindung, ro ma singkat nasida Pdt. A. Silitonga sian Garoga, rap nasida manguls dohot Pd. E Simanjuntak di Ressort Pangaribuan.diparbungkason ni Pd. Gustaf A. Harianja, tung nalnal do holong ni roha ni huria Pakpahan dohot sude ressort i, marhite angka pambahenannasida ro di na pataruhon sahat tu pearaja mardalan pat sian pangaribuan.
6.Na masa diholangholang ni taon 1952 – 1962
Tung diharonsonhon Pd. A. Silitonga do manguduti laho pasidunghon gareja i, anggiat humatop jongjong suang songoni diangka parsermonan ni angka guru dohot angka sintua pe. Dibulan September 1953 bungkas  ma guru Th Gultom jala guru K. Sormin maradian sian pakpahan, gabe adong ma hagaleon parngkorhonnii. Ro do nian panggantinan Gr B. Panjaitan alai nunga tung mansai maol diuduti nasida ulaon i, lumobi parpunguan ni naposo bulung mate so mate nama, tar humehe ma nian  saotik dung dipasahat ulaon i tu Gr. Kleopas simamora.
Tung las do roha diharoror ni ompu i Ephorus tu huria on, dung mulak sian pardalanan na tu eropa. Tongtong gok gareja na ro tumangihon jamita i, gari sian huria na asing tung torop do ro. Lam mangolu ma roha ni huria i laho paturoshon ulaon paturehon gareja na so haru sidung dope. Laos ditaon 1953 do saut Ressort Pangaribuan marbagi dua ( 2), ima Ressort Pangaribuan dohot Ressort Onan Tukka, lam tu dengganna ma peraturan ni huroa; ai ndada songon na salpu be torop ni huria siuluhonon ni sada pandita.
Di bulan Oktober 1954 ro ma Guru E. Silitonga maningkati guru B. Panjaitan, suang songoni dibulan Maret 1955, bungkas ma Pd. A Silitonga ro ma Pd. P Marbun singkatnasida. Asa holan sada nama pandita mangula di Ressort Pangaribuan, ala Pd. E Simanjuntak pe, nunga putus na ingkon bungkas tu pulo Mentawai pararathon barita na uli tusi.
Ala na lam ponjot siulaon di Ressort na bidang i, mardomu tu pangidoan ni torop huria, saut do marbagi 2 ressort i: Ressort Pangaribuan dohot Resort Gultom.
1.     Ressort Pangaribuan na niuluhon ni Pd. P. Marbun
Huria Pakpahan ( sabungan ), Tongatonga, Lumban sormin, Parsorminan, Sibingke, Parlombuan, Najumambe, Lobu Sonak, Purbatua, dohot Pasar Baru.
2.     Ressort Gultom ni uluhon Pd. S. Silaban
Rahutbosi ( Sabungan ), Batumanumpak, Batunadua, Lumban sidari, Lumban sinaga, Sibudil, Pansurnatolu, Lobugala.
Ndang pola songon na sailaon be susa ni pandita mangebati huria, ala naung ummotik siuluhonon ni sahalak: boi ma dumenggan jala ummatur angka siulaon, nang na manorushon paulihon gareja nunga lam burju. Parpunguan ni naposo bulung nunga lam uli, lumobi diparmusihon niuluhon ni Gr F. Silitonga. Marrumang orkes do jolo parmusihon i, alai dung lam maju dohot ma sarune i dipangke laho pangoluhon naung leleng maradian.
7.Pesta Pangompoion Gereja na Imbaru di ari 31 Juli – 5 Agust  1956
Tung ribur do pesta i sian ari 31 Juli sahat tu mata ni pesta i, tongtong mar Evanggelisasi bodarina. Marroan dohot angka huria na humaliang. Di mata ni pesta i, ro do Ompui Ephorus marjamita: tangkas diondolhon Ompu i na tarsurat di 2 Petrus 3:18, disosoi ruas ni huria i mangido sian Tuhanta anggiat lam tu toropna na tardidi di gareja i. Lam magodang parbinotoan partondion nang diruas ni huria i.
Ro do Praese Silindung Pd. Gustaf.A Harianja na manghangaluthon sahat tu na pajongjong gareja i dohot panghophopon ditingki hasusaan situtu. Marlas ni roha ruas ni huria i diharoronasida marningot balga ni asi dohot holong ni Debata na mandongani nasida sahat tu hamonangan na manaluhon harajaon ni sibolis. Di taon 1957 nunga lam martamba nang pangula, i ma haroro ni guru M. Harianja sian silindung gabe guru di huria pakpahan, tung uli do sude angka sihobasan di huria jala di bona ni taon on manuhor Electrik na imbaru na marmasin sandiri sipangkeon di gereja na imbaru i. Denggan do panogunoguon ni pandita di sude angka ulaon di parjamitaon, pangapulion tu na marsitaonon. Hira sude na monding di ruas ni huria pakpahan, tung dungo do pandita i manopot laos manaruhon tu udean. Haru pegawai tahe nunga dohot marpungu laho mangapuli tu na marsitaonon na niuluhon  ni ass Wedana L. Sitompul, jala ringgas marsilua tingki pesta ni huria.
Di taon na mangihut muse, marsorin ma ro parungkilon mamungka sian taon 1958 – 1961 di hamamasa ni porang saudara. Biahaton sude halak. Na dikota mabiar tu huta na asing, angka pegawai Negeri sipil guru na di dusun nunga mangungsi tu kota ala ni biarna. Alai nang pe songon i, ianggo harajaon ni Tuhanta ndang humordit, gariada godang dipataridahon Tuhanta dalanNa laho pataridahon sangkapNa. Sai adong do sian tongatonga ni Tentara i na holong roha di huria songon Lts.C.H.Kamalirang halak sangihe, tung tau tiruan do diparugamoonna. Nunga torop sian tentera i na tardidi, manghatindakhon haporseaon saleleng di hagunturon ( Na sian Sipelebegu)
Apala di boa ni taon 1961 sahat tu parsitongaan ni taon ima apala pambebeon ni hasusaan i; ai disi ma apala nabiahaton jolma na di huria i. Ro do di tingki bornginna tentara na sian Rimba manculik torop ruas ni huria i. Sian Lumban sormin, Harianja, Parsibarungan, Pakpahan. Asa tung so tarpodom do jolma ditingkii, holan na patagamtagam habiaran. Marsiak huhut parngoluon ni natorop, ai tung susa do pengangkutan tu  tarutung, ndang boi motor mardalan anggo so didongani tentara. Tuani ma ditatap Tuhanta pardangolan i; ditangihon joujou ni natorop di tangiangna be, songoni angka anggukangguk ni angka na marhasusaan, marujung ma hasusaan i, dilehon ma dame di parsitongaan ni taon i ( 1961 ).
Dibona ni taon 1961 tarpasupasu 5 halak sintua: St. Soritua Pakpahan, St. Maruli Pakpahan, St. Paulus Pakpahan, St. Sahala Pakpahan, St. Donatus Pakpahan. Laos ditingki ma dipungka muse mambahen punguan MANNENCHOOR di huria, tung denggan do punguan i, ai gumodang angka na tumua ruasna. Sanga do na jolo lam otik ruas ni punguan i ala mulak angka guru tu hutana be. Dung aman, marroan ma nasida muse tu punguan i, lam hehe muse , martambatamba ruasna, lam mauas sude ruas tu harajaon ni Debata, malungun torop halak gabe pangula di porlak anggur ni Tuhanta, saut ma manjalo pasupasu tohonan hasintuaon angka kas bestur hian: St Buha Tambunan, St. Walter Pakpahan, St. Purba Pakpahan, St. Torang Pakpahan, St.Mgr. Bujur Pakpahan, St. Justin Pakpahan, St. Samuel Pakpahan, St. Bunti Harianja.Tung godang pe hasusaan, alai gumodang do pasupasu dilehon Debata, alani tama tadok: Mauliate ma di Debata na pamonang hita marhitehite Tuhanta Jesus Kristus ( I Korint 15 :57).

           





ANGKA NA MANGULA DI HKBP PAKPAHAN
 SAHAT TU TINGKION
1.     Pandita Jerman
Tuan Meis, Tuan Maisel, Tuan F. Kaiser, Tuan Otto Marks, Tuan Schreiber.
2.     Pandita Batak
Pd. Kilian Lumbantobing, Pd. Karl Hutabarat, Pd. Jonas Siregar, Pd. Kleopas Lbn Tobing, Pd. Marthin Nasution, Pd. Fridolin Sihombing, Pd. Perdinan Simarangkir, Pd. Gustaf.A Harianja, Pd. A. Silitonga, Pd. E simanjuntak, Pd. P. Marbun.
3.     Guru
Gr. Erastus Simatupang, Gr. Elias Pandiangan, Gr. Kenan Hutagalung, Gr Amos Lumbantobing, Gr Justin Lbn.Tobing, Gr. Hendrik Parapat, Gr Justin Sihombing ( Ephorus ), Gr Luther Tambunan, Gr Henok Gultom, Gr Elkana Gultom, Gr Marthin sormin, Gr Malanthon Pakpahan, Gr Jeremias Pakpahan, Gr Jacobus Matondang, Gr Germaicus Siagian,  Gr Enos Panggabean, Gr Muda Panggabean, Gr bonafasius Pakpahan, Gr Arsenius Sihombing, Gr Jason Pakpahan,  Gr Simion Tambunan, Gr Gayus Silitonga, Gr Williem Sihombing, Gr Elkana siagian, Gr Manase Pakpahan, Gr Rapot Gultom, Gr williem Pakpahan,  Gr. Gersom Sormin, Gr Thomas Silitonga,  Gr Fridolin Sianipar, Gr Humala Pakpahan, Gr Boni pakpahan, Gr Marsius Situmeang, Gr Theoplus Hasibuan, Gr. A. Origenes Pakpahan, Gr. Kerenius Sormin, Gr Mahadi Pasaribu, Gr Janiandar Hutauruk, Gr Benjamin Tambunan, Gr Parluhutan Pakpahan, Gr elon Pakpahan, Gr Theodrik Pakpahan, Gr Saulus Simanungkalit, Gr H. Porman Pakpahan, Gr Theodocius Gultom, Gr Ferdinand silitonga, Gr Madin Harianja.

4.     Kasbestur
Bg. Samuel Gultom, Josep Harianja, Rdj. Kaleb Pakpahan, Benjamin sormin, Mgr. Friedrik Pakpahan, Gr. Kondrad Gultom, Gr. Amos Pakpahan, K.K. Josep Harianja, Rdj. Muda Pakpahan, Bonifacius Pakpahan, Gr Gersom Harianja, Gr. Salomo Gultom, Heber Sihombing,, KK. Walter Pakpahan, Mtr. Mantak Sihombing, Gr. Jaksan Pakpahan, Buha Tambunan, Bg. Walter Pakpahan, Purba Pakpahan, Torang Pakpahan, wesly Pakpahan, Mngr Bujur Pakpahan,  Justin Pakpahan, Samuel  Pakpahan, Bunti Harianja.

5.     Sintua
St. Nicolaos Pakpahan                        Lumbangaol
St. Matheus Pakpahan           Gadonglumban
St. David Pakpahan                 Lumbantanjung
St. Stepanus Sormin                Lumban Sormin
St. Petrus Sormin                     Lumban Sormin
St. Herman Pakpahan             Lumban Bona ni onan
St. Salomo Pakpahan              Lumbantanjung
St. Amran Harianja                  Harianja
St. Jamarbulung Pakpahan   Lumbantanjung
St. Thomas Pakpahan             Sipegepege
St. Bileam Pakpahan               Gadong Lumban
St. Alexander Harianja            Harianja
St. Polis Harianja                      Jonggi ni huta
St. Juli Pakpahan                      Sipegepege
St. Marthin Gultom                 Parsibarungan
St. Joab Pakpahan                   Lumban Siantar
St. Friedrik Pakpahan             Lumban Gaol
St. Josep Gultom                      Lumban Tanjung
St. Anton Gultom                     Parsibarungan
St. Jesayas Pakpahan              Gadong Lumban
St. Pilemon Pakpahan             Lumban Situmorang
St. Luther Sihombing              Lumban Tanjung
St. Betuel Simatupang                        Lumban Sormin
St. Jarura Pakpahan                Lumban Bona ni Onan
St. Arginius Panjaitan              Banjar Godang
St. Friedrik Sormin                   Ribolak
St. Lepi sormin                          Pagardolok
St. Jacob sormin                       Simaninggir
St. Julianus Dongoran             Lumban dongoran
St. Jason sormin                       Hutatatonga
St. Aron Sormin                                    Pagaran dolok
St. Jairus Sormin                       Bonan Dolok Saur
St. Valentin Sormin                  Lumban Sormin mulamula
St. Mikha Sormin                     Pagaran dolok
St. Saulus Dongoran                Simaninggir
St. Kilian Gultom                       Parsibarungann                 
St. Gersom Harianja                Harianja
St. Marthin Pakpahan             Sipegepege
St. Salomo Pakpahan              Banjar dolok ( Kel. St. K. Sinaga )
St. Julianus Pakpahan             Tagahambing
St. Mikha Pakpahan                Pulo Tanjung
St. Hermanus Pakpahan        Pulo Siranggiting
St. Jannus Pakpahan               Lumban Bona ni Onan
St. Ruslan Pakpahan                Huta Pulo

6.     Sintua Nuaeng
St. Kenan Pakpahan                Lumbangaol
St. Wesly Pakpahan                 Huta pulo
St. Albinus Sihombing             Lumban Tanjung
St. Donatus Pakpahan                        Lumban Bona ni Onan
St. Hermanus Pakpahan        Gadong Lumban
St. Petrus Harianja                   Sabungan ni Huta
St. Bistok Pakpahan                 Pnjung
St. Mula Tua Pakpahan          Lumban Ambar
St. Salem Pakpahan                 Gadong Lumban
St. Justin Pakpahan                 Lumban Gaol
St. Samuel Pakpahan              Sipegepege
St. Torang Pakpahan               Dolok Pansur Godang
St. Mgr. Bujur Pakpahan       Gadong Lumban
St. Walter Pakpahan               Lumban Bona ni Onan
St. Sopar Pakpahan                 Lumban Siantar
St. Buha Tambunan                 Huta Tambunan
St. Julianus Pakpahan             Dolok Pansur Godang
St. Purba Pakpahan                 Lumban Tanjung
St. Edipolo Pakpahan              Sipegepege
St. Paulus Pakpahan                Taga Hambing
St. Soritua Pakpahan              Lumban Tanjung
St. Bunti Harianja                     Jonggi ni Huta
St. Sahala Pakpahan                Lumban Gaol
St. Maruli Pakpahan                Taga Hambing.
                             
7.     Parguru Hasintuaon
Viktor Pakpahan                      Pulo
Huala Pakpahan                       Lumban Bona ni onan.
8.      
SEJARAH GEREJA HKBP PAKPAHAN
 DUNG MARJUBILEM 100 THN , TAHUN 1986